Wygaśnięcie umowy o pracę: co warto wiedzieć?

Data publikacji: 2025-10-17

Wygaśnięcie umowy o pracę to temat, który budzi wiele pytań i wątpliwości. Warto zrozumieć, w jakich sytuacjach może dojść do zakończenia stosunku pracy z mocy prawa, a także jakie konsekwencje niesie ze sobą taka sytuacja. W niniejszym artykule omówimy kluczowe aspekty związane z wygaśnięciem umowy o pracę.

Co to jest wygaśnięcie umowy o pracę?

Wygaśnięcie umowy o pracę oznacza zakończenie stosunku pracy z mocy prawa, bez konieczności składania dodatkowych oświadczeń woli przez pracodawcę lub pracownika. To szczególny sposób zakończenia umowy, który następuje automatycznie w wyniku określonego zdarzenia. Przepisy prawa pracy dokładnie definiują, w jakich okolicznościach umowa o pracę może wygasnąć.

Wygaśnięcie umowy różni się od rozwiązania umowy tym, że nie wymaga złożenia żadnego oświadczenia woli. W przypadku rozwiązania umowy konieczne jest oświadczenie jednej lub obu stron, podczas gdy wygaśnięcie następuje automatycznie, gdy zajdą określone okoliczności.

Kiedy umowa o pracę wygasa?

Przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy szczególne określają sytuacje, w których może dojść do wygaśnięcia umowy o pracę. Najczęściej spotykane przypadki to:

Śmierć pracownika – umowa wygasa z dniem śmierci pracownika, a prawa majątkowe przechodzą na małżonka i osoby uprawnione do renty rodzinnej.
Śmierć pracodawcy – również powoduje wygaśnięcie umowy, chyba że zakład pracy przejmuje nowy pracodawca na zasadach określonych w Kodeksie pracy.
Tymczasowe aresztowanie pracownika trwające dłużej niż 3 miesiące – prowadzi do wygaśnięcia umowy, chyba że pracodawca wcześniej rozwiązał umowę z winy pracownika.

Warto zwrócić uwagę, że wygaśnięcie umowy o pracę nie powinno być mylone z jej rozwiązaniem na skutek upływu czasu, na który była zawarta. W przypadku umów na czas określony stosunek pracy kończy się z dniem określonym w umowie, co nie jest traktowane jako wygaśnięcie, lecz jako naturalne zakończenie umowy.

Śmierć pracownika – jakie są konsekwencje?

W przypadku śmierci pracownika umowa o pracę wygasa z dniem jego śmierci. Pracodawca ma obowiązek niezwłocznie wydać świadectwo pracy oraz rozliczyć się z rodziną zmarłego z wszelkich należnych świadczeń. Te świadczenia obejmują wynagrodzenie za pracę do dnia śmierci, ekwiwalent za niewykorzystany urlop oraz odprawę pośmiertną.

Odprawa pośmiertna przysługuje małżonkowi oraz innym osobom uprawnionym do renty rodzinnej. Jej wysokość zależy od okresu zatrudnienia pracownika i wynosi:

Jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
Trzymiesięczne wynagrodzenie, jeśli zatrudnienie trwało co najmniej 10 lat,
Sześciomiesięczne wynagrodzenie, w przypadku zatrudnienia powyżej 15 lat.

Odprawa pośmiertna jest istotnym wsparciem finansowym dla rodziny zmarłego pracownika, a jej wysokość uzależniona jest od stażu pracy.

Śmierć pracodawcy – co oznacza dla pracowników?

W momencie śmierci pracodawcy umowy o pracę z pracownikami również wygasają, o ile nie zostaną zastosowane przepisy o przejęciu zakładu przez nowego pracodawcę. W takiej sytuacji pracownikom przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Wyjątkiem od tej zasady jest przejęcie zakładu pracy przez nowego właściciela lub ustanowienie zarządu sukcesyjnego, co pozwala na kontynuowanie stosunku pracy na dotychczasowych zasadach.

Jakie są skutki tymczasowego aresztowania pracownika?

Tymczasowe aresztowanie pracownika trwające dłużej niż 3 miesiące prowadzi do wygaśnięcia umowy o pracę. Pracodawca ma prawo wcześniej rozwiązać umowę bez wypowiedzenia, jeśli aresztowanie było wynikiem działań pracownika.

Jeśli jednak postępowanie karne zakończy się uniewinnieniem lub umorzeniem, pracodawca jest zobowiązany ponownie zatrudnić pracownika, o ile ten zgłosi chęć powrotu do pracy w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia.

Tymczasowe aresztowanie może prowadzić do wygaśnięcia umowy o pracę, jednak pracownik ma prawo do ponownego zatrudnienia w przypadku uniewinnienia.

Jakie są prawa pracownika w przypadku wygaśnięcia umowy?

Pracownik, którego umowa o pracę wygasła, ma prawo do dochodzenia swoich roszczeń w sądzie pracy. Może domagać się przywrócenia do pracy lub odszkodowania, jeśli uzna, że wygaśnięcie umowy było bezprawne. Roszczenia należy zgłosić w terminie 7 dni od dnia, w którym pracownik dowiedział się o wygaśnięciu umowy.

Wygaśnięcie umowy nie zamyka również drogi do ubiegania się o zasiłek dla bezrobotnych, pod warunkiem spełnienia określonych wymogów, takich jak rejestracja w urzędzie pracy oraz poszukiwanie nowego zatrudnienia.

Podsumowanie

Wygaśnięcie umowy o pracę jest złożonym zagadnieniem, które wymaga zrozumienia przepisów prawa pracy i sytuacji, w których może dojść do zakończenia stosunku pracy z mocy prawa. Znajomość tych przepisów pozwala pracownikom i pracodawcom na lepsze zarządzanie sytuacjami, w których umowa wygasa, a także na dochodzenie swoich praw w przypadku niezgodnego z prawem wygaśnięcia umowy.

Co warto zapamietać?:

Wygaśnięcie umowy o pracę następuje automatycznie w wyniku określonych zdarzeń, bez potrzeby składania oświadczeń przez strony.

Najczęstsze przyczyny wygaśnięcia umowy to: śmierć pracownika, śmierć pracodawcy oraz tymczasowe aresztowanie pracownika trwające dłużej niż 3 miesiące.

W przypadku śmierci pracownika, przysługuje odprawa pośmiertna, której wysokość zależy od stażu pracy (1-6 miesięcy wynagrodzenia).

Pracownik ma prawo do dochodzenia roszczeń w sądzie pracy w przypadku uznania wygaśnięcia umowy za bezprawne, w terminie 7 dni od daty wygaśnięcia.

Wygaśnięcie umowy nie wyklucza możliwości ubiegania się o zasiłek dla bezrobotnych, pod warunkiem spełnienia odpowiednich wymogów.