Co to Brexit? Wyjaśniamy najważniejsze aspekty i konsekwencje

Brexit to proces opuszczenia przez Wielką Brytanię struktur Unii Europejskiej, który zakończył się formalnie 31 stycznia 2020 roku. To wydarzenie wywołało wiele pytań i niepewności, zarówno w kontekście politycznym, jak i gospodarczym. W niniejszym artykule przyjrzymy się najważniejszym aspektom i konsekwencjom Brexitu, które wpłynęły na obywateli oraz przedsiębiorstwa w 2025 roku.

Jak doszło do Brexitu?

Geneza Brexitu sięga początku 2013 roku, kiedy to ówczesny premier Wielkiej Brytanii, David Cameron, ogłosił zamiar przeprowadzenia referendum w sprawie dalszego członkostwa kraju w Unii Europejskiej. Pomimo starań o utrzymanie Wielkiej Brytanii w UE, wynik referendum z 24 czerwca 2016 roku był jednoznaczny – 51,89% głosujących opowiedziało się za opuszczeniem wspólnoty. Ostatecznie proces ten zakończył się formalnym wyjściem 31 stycznia 2020 roku.

Warto zwrócić uwagę na kluczowe postanowienia, które towarzyszyły procesowi Brexitu, w tym przede wszystkim na umowę o wystąpieniu, tzw. Withdrawal Agreement, ratyfikowaną zarówno przez Wielką Brytanię, jak i Parlament Europejski. Umowa ta określiła zasady opuszczenia UE oraz okres przejściowy, który trwał do końca 2020 roku.

Jakie były najważniejsze konsekwencje Brexitu dla obywateli?

Brexit znacząco wpłynął na życie obywateli, zarówno tych zamieszkujących Wielką Brytanię, jak i tych pozostających w innych krajach Unii Europejskiej. Jednym z najważniejszych aspektów były zmiany w polityce imigracyjnej, które wprowadziły nowe wymagania dla obywateli UE chcących pozostać w Wielkiej Brytanii. Wprowadzony został system EU Settlement Scheme, który umożliwiał obywatelom UE uzyskanie statusu osiedleńca lub tymczasowego statusu pre-settled.

Osoby, które zamieszkiwały Wielką Brytanię przed 31 grudnia 2020 roku, mogły ubiegać się o te statusy, które gwarantowały im prawo do życia, pracy i korzystania z opieki zdrowotnej na dotychczasowych zasadach. Dla nowych przyjazdów po 1 stycznia 2021 roku wprowadzono punktowy system imigracyjny, wymagający od pracodawców przeprowadzania sprawdzeń praca-prawo (right to work check).

Status osiedleńca i tymczasowy status pre-settled

Wielu obywateli UE, którzy zamieszkiwali Wielką Brytanię przez co najmniej pięć lat, mogło uzyskać status osiedleńca (settled status), co dawało im prawo do bezterminowego pobytu w kraju. Osoby, które mieszkały w Wielkiej Brytanii krócej, mogły ubiegać się o tymczasowy status pre-settled, który był automatycznie przedłużany przez Home Office.

Dla osób z pre-settled status, po spełnieniu warunków pięcioletniego pobytu, istniała możliwość automatycznego przekształcenia tego statusu w settled status. Proces ten był wspierany przez odpowiednie organy administracyjne, co znacznie ułatwiało życie obywatelom UE.

Jakie zmiany nastąpiły w handlu międzynarodowym?

Brexit miał znaczący wpływ na handel międzynarodowy, zwłaszcza w kontekście relacji gospodarczych między Wielką Brytanią a Unią Europejską. Od 1 stycznia 2021 roku, w wyniku opuszczenia jednolitego rynku i unii celnej, nałożono nowe procedury celne i regulacje handlowe, które znacznie skomplikowały przepływ towarów.

Pomimo trudności, wynegocjowana umowa o handlu i współpracy (Trade and Cooperation Agreement) między UE a Wielką Brytanią przyniosła pewne korzyści, takie jak brak ceł i ograniczeń ilościowych w obrocie gospodarczym. Umowa ta reguluje również kwestie związane z transportem drogowym, lotniczym i morskim, co jest kluczowe dla utrzymania płynności w handlu.

Nowe procedury celne

Wprowadzenie nowych procedur celnych po Brexicie wymagało od przedsiębiorstw dostosowania się do zmienionych warunków handlowych. Konieczność posiadania numeru EORI (Economic Operators Registration and Identification) stała się jednym z kluczowych wymogów dla firm chcących prowadzić działalność handlową w Wielkiej Brytanii. Numer ten jest niezbędny do przeprowadzania wszelkich operacji celnych.

Aby sprostać wymogom, przedsiębiorcy musieli również zadbać o odpowiednie zgłoszenia celne oraz współpracę z agencjami celnymi. Szczególnie ważne stało się ustalenie, kto będzie odpowiedzialny za przygotowanie i realizację procedur celnych, co wymagało precyzyjnego określenia ról i obowiązków w umowach handlowych.

Jak Brexit wpłynął na edukację i wymianę międzynarodową?

Brexit miał również istotny wpływ na sektor edukacji i wymiany międzynarodowej. Wyjście Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej oznaczało, że kraj ten przestał być częścią programu wymiany studentów Erasmus+. To z kolei wpłynęło na wzrost kosztów studiowania na Wyspach, co dla wielu studentów z UE stało się poważnym wyzwaniem finansowym.

Mimo to, studenci i uczelnie w Wielkiej Brytanii starali się utrzymywać międzynarodowe kontakty poprzez inne inicjatywy i programy współpracy. Wiele instytucji edukacyjnych poszukiwało alternatywnych form finansowania oraz nowych partnerstw, aby zapewnić dalszy rozwój międzynarodowej wymiany akademickiej.

Wyzwania dla studentów zagranicznych

Studenci z UE, którzy planowali studia w Wielkiej Brytanii, musieli zmierzyć się z nowymi wyzwaniami, takimi jak konieczność uzyskania wizy studenckiej oraz spełnienie wymogów finansowych. Wprowadzenie nowych przepisów imigracyjnych i wzrost opłat za naukę stanowiły poważne bariery dla wielu młodych ludzi, którzy marzyli o zdobywaniu wiedzy na brytyjskich uczelniach.

Mimo to, brytyjskie placówki edukacyjne starały się przyciągnąć zagranicznych studentów, oferując różnego rodzaju stypendia oraz wsparcie finansowe. Dzięki temu wielu z nich mogło zrealizować swoje plany edukacyjne, mimo trudności wynikających z Brexitu.

Jakie są nowe zasady dotyczące mobilności pracowniczej?

Brexit wpłynął także na mobilność pracowniczą, wprowadzając nowe zasady dotyczące zatrudnienia obywateli UE w Wielkiej Brytanii. Od stycznia 2021 roku, obywatele UE, którzy chcą podjąć pracę na Wyspach, muszą posiadać odpowiednią wizę, co znacząco utrudniło spontaniczne poszukiwanie zatrudnienia.

Wprowadzenie punktowego systemu imigracyjnego sprawiło, że pracodawcy muszą przeprowadzać dokładne kontrole prawa do pracy, co wiąże się z koniecznością posiadania tzw. share code. System ten, choć bardziej restrykcyjny, miał na celu przyciągnięcie wykwalifikowanej kadry oraz ograniczenie napływu pracowników niewykwalifikowanych.

Wyzwania dla pracodawców

Pracodawcy w Wielkiej Brytanii musieli dostosować się do nowych wymogów, co wiązało się z dodatkowymi procedurami administracyjnymi. Konieczność weryfikacji prawa do pracy oraz załatwiania formalności wizowych stały się istotnym wyzwaniem dla wielu firm, szczególnie tych operujących w sektorach opartych na pracy sezonowej lub tymczasowej.

Wprowadzony system punktowy miał na celu przyciągnięcie wykwalifikowanych pracowników, jednak dla wielu przedsiębiorstw oznaczał dodatkowe koszty i wyzwania związane z rekrutacją międzynarodową. W rezultacie, firmy musiały wdrożyć nowe strategie HR oraz poszukiwać alternatywnych źródeł kadry pracowniczej.

Jakie są konsekwencje Brexitu dla sektora zdrowia?

Brexit wpłynął także na sektor zdrowia, zwłaszcza w kontekście dostępu do świadczeń medycznych dla obywateli UE zamieszkujących w Wielkiej Brytanii. Zgodnie z nowymi przepisami, prawo do korzystania z opieki zdrowotnej przysługuje wyłącznie na zasadach uregulowanych w umowie o wystąpieniu oraz w umowie o współpracy handlowej.

Osoby posiadające status osiedleńca mogą nadal korzystać z brytyjskiego systemu opieki zdrowotnej na dotychczasowych zasadach. Jednak dla nowych przyjazdów, konieczne jest spełnienie określonych wymogów wizowych oraz uzyskanie odpowiednich dokumentów potwierdzających prawo do świadczeń zdrowotnych.

Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ)

Posiadacze Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) nadal mogą korzystać z opieki zdrowotnej podczas tymczasowego pobytu w Wielkiej Brytanii, co jest szczególnie istotne w przypadku nagłych zachorowań czy wypadków. Karta ta jest uznawana przez brytyjskich świadczeniodawców i umożliwia dostęp do niezbędnych świadczeń medycznych na dotychczasowych zasadach.

W przypadku osób posiadających brytyjskie karty EKUZ, zachowują one swoje uprawnienia do leczenia niezbędnego także w Polsce, co jest korzystne zarówno dla obywateli brytyjskich, jak i polskich.

Brexit, choć wywołał wiele wyzwań i zmian, stał się także szansą na przedefiniowanie relacji międzynarodowych oraz wdrożenie nowych rozwiązań prawnych i administracyjnych.

Co warto zapamietać?:

• Brexit zakończył się formalnie 31 stycznia 2020 roku, po referendum z 24 czerwca 2016 roku, w którym 51,89% głosujących opowiedziało się za opuszczeniem UE.
• Wprowadzono system EU Settlement Scheme, umożliwiający obywatelom UE uzyskanie statusu osiedleńca lub tymczasowego statusu pre-settled, co wpłynęło na życie imigrantów w Wielkiej Brytanii.
• Nowe procedury celne i regulacje handlowe po Brexicie skomplikowały handel międzynarodowy, wymagając od przedsiębiorstw posiadania numeru EORI oraz dostosowania się do zmienionych warunków.
• Brexit wpłynął na sektor edukacji, eliminując uczestnictwo Wielkiej Brytanii w programie Erasmus+, co zwiększyło koszty studiowania dla studentów z UE.
• Nowe zasady dotyczące mobilności pracowniczej wprowadziły punktowy system imigracyjny, co utrudniło zatrudnianie obywateli UE w Wielkiej Brytanii oraz zwiększyło obciążenia administracyjne dla pracodawców.